حقوق و مسئولیت های تاجر :
کسی که شغل معمول خود را معاملات تجاری مذکور در قانون تجارت قرار دهد، تاجر است. در صورتی که، نگاهی به مصادیق اعمال تجاری بیندازیم مشاهده خواهیم کرد صاحبان بسیاری از مشاغل اطراف ما تاجر هستند؛ این در حالی است که خود این افراد به این نقش خود واقف نیستند و در نتیجه تکالیف و حقوقی را که رعایت آن از یک تاجر انتظار می رود، رعایت نمی کنند.
از طرف دیگر شهروندانی که با این افراد وارد معامله می شوند به دلیل اینکه اطلاعی از حقوق و تکالیف تاجران ندارند نمی توانند از تمام ظرفیت های قانونی در معاملات خود استفاده کنند. شاید دلیل اصلی این وضع مهجور ماندن قانون تجارت و خود این موضوع ، معلول گذشت زمانی بسیار طولانی از تصویب قانون تجارت است که باعث شده است با مقتضیات زمانی و مکانی هم خوانی نداشته باشد.
بر اساس ماده یک قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار دهد؛ لیکن این نکته را نباید فراموش کرد که تاجر لزوما شخص حقیقی نیست و اشخاص حقوقی نیز ممکن است تاجر یا غیر تاجر باشند. مثلا ماده ۲۰ قانون تجارت هفت نوع شرکت تجارتی را نام برده است که بعضی از این انواع بسیار مبتلابه جامعه هستند مانند شرکت های سهامی عام ، سهامی خاص و شرکت با مسئولیت محدود ، برخی از آ نها نیز تقریبا متروکه هستند مانند شرکت های نسبی یا مختلط سهامی و برخی دیگر مانند شرکت های تضامنی صرفا بر اساس ضرورت قانونی مورد استفاده قرار می گیرند .
مانند شرکت هایی که به عملیات صرافی و مالی می پردازند. صرف نظر از اینکه شرکت های فوق الذکر در هر حال تاجر هستند در مورد اشخاص حقیقی ماده ۲ قانون تجارت انواع فعالیت های تجارتی را در ۱۰ بند احصا کرده است.
اشخاص موضوع حقوق می باشند و شخص در اصطلاح حقوقی شامل شخص حقوقی و حقیقی است. شخص حقیقی یا طبیعی وجود خارجی و عینیت دارد و به این لحاظ قابل لمس و رویت است. لكن شخص حقوقی امری فرضی و اعتباری یا قراردادی است.
شخص حقوقی، طبق حكم مقرر در ماده 588 (ق.ت.)، می تواند دارای كلیه حقوق و تكالیفی شود كه قانون برای افراد (اشخاص حقیقی) قائل است مگر حقوق و وظایفی كه بالطبیعه فقط انسان ممكن است دارای آن باشد مانند حقوق و وظایف ابوت، بنوت و امثال آن. بنابراین شخص حقوقی نیز مانند شخص حقیقی دارای اهلیت خاص می باشد كه برخی حقوقیین از آن به صلاحیت نیز تعبیر می كنند.
اهلیت تمتع برای اشخاص حقوقی (در حد نیاز و طبیعت این اشخاص) از زمان ایجاد یا تشكیل تا زمان انحلال طبق ضوابط مربوطه می باشد.
در مورد اهلیت استیفا و شرایط آن نیز با عنایت به خصوصیت اعتباری اشخاص حقوقی بجای سه شرط بلوغ و عقل و رشد شرایط منطبق با این اشخاص، كه حسب مورد طبق ضوابط و در راستای هدف ایجاد در زمان ایجاد توسط موسس یا موسسین مطرح می گردد، مورد نظر می باشد.
حقوق اشخاص محجور توسط نماینده قانونی آن ها (ولی یا قیم یا ) استیفا و اجرا می گردد در مورد اشخاص حقوقی، به لحاظ اعتباری بودن آن ها, اشخاص حقیقی تحت عناوین خاص نظیر هیات مدیره و غیره به نمایندگی استیفا و اعمال حق می نمایند.
در علم حقوق شخصیت عبارت است از قابلیت دارا شدن حق و تکلیف و دارنده چنین قابلیتی شخص نامیده lrm می lrmشود. شخص یا حقیقی است یا حقوقی. شخص حقیقی همان انسان است. شخص حقوقی عبارت است از دسته lrmای از افراد که دارای منافع مشترک هستند یا پاره lrmای از اموال که به هدف خاصی اختصاص داده شده اند و قانون برای آنها شخصیت مستقلی قائل است.
تنها انسان به طور طبیعی دارای چنین قابلیتی است. قانونگذار جهت دستیابی به برخی مصالح برای اشخاص حقوقی نیز چنین قابلیتی قائل شده است. بنابراین هم شخص حقیقی و هم شخص حقوقی می lrmتوانند تاجر باشند.
تاجر در لغت اسم فاعل از ریشه lrmی تَجَرَ به معنای بازرگان است. در حقوق تاجر کسی است که شغل معمولی خود را تجارت قرار دهد.
اشخاص حقیقی تاجر به مفهوم اخص كلمه
طبق ماده lrmی1 قانون تجارت : تاجر كسی است كه شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد. مطابق این ماده برای آن که شخصی تاجر شناخته شود دو شرط لازم است :
شرط اول : انجام دادن امور تجارتی به نام و حساب خود شخص
تاجر کسی است که معاملات تجاری را به نام و حساب خودش انجام دهد. معاملات تاجر باید به نام و حساب خودش باشد. بنابراین کسانی که به حساب دیگران معاملات تجاری می lrmنمایند، مانند کارمندان یک شرکت تجاری و مدیران شرکت lrmهای تجاری تاجر محسوب نمی lrmشود.
منظور از امور تجارتی اموری است که قانونگذار آن lrmها lrmرا ذاتاً تجاری می lrmداند. برابر ماده lrmی 2 ق.ت : معاملات تجارتی از قرار ذیل است :
1- خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از این كه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد.
2- تصدی به حمل و نقل از راه خشكی یا آب یا هوا به هر نحوی كه باشد.
3- هر قسم عملیات دلالی یا حق العمل كاری (كمیسیون) و یا عاملی و هم چنین تصدی به هر نوع تأسیساتی كه برای انجام بعضی امور ایجاد می شود از قبیل تسهیل معاملات ملكی یا پیدا كردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره.
4- تأسیس و بكار انداختن هر قسم كارخانه مشروط بر این كه برای رفع حوائج شخصی نباشد.
5- تصدی به عملیات حراجی
6- تصدی به هر قسم نمایشگاه lrmهای عمومی.
7- هر قسم عملیات صرافی و بانكی
8- معاملات برواتی اعم از این كه بین تاجر یا غیر تاجر باشد.
9- عملیات بیمه بحری و غیر بحری.
10- كشتی سازی و خرید و فروش كشتی و كشتی رانی داخلی یا خارجی و معاملات راجعه به آنها.
شرط دوم : قرار دادن امور تجارتی به عنوان شغل معمولی
شغل یعنی فعالیت برای امرار معاش. بنابراین برای آن که فعالیت lrmهای مندرج در ماده lrmی2قانون تجارت به انجام دهنده lrmی آن وصف تاجر بدهد، باید شغل معمولی آن lrmها lrmباشد.
آن چه در حال حاضر قانون تجارت بر عهده تاجر گذاشته دو امر است :
الف) داشتن دفاتر تجاری و حفظ آن lrmها
داشتن دفاتر تجاری برای تنظیم و ترتیب اداره lrmی امور تاجران و شرکت lrmهای تجاری مفید و قانوناً لازم است. دفاتر تجارتی عبارتند از : 1- دفتر روزنامه 2- دفتر کل 3- دفتر دارایی 4- دفتر کپیه
ب : ثبت نام در دفتر ثبت تجاری
ثبت اسم تجاری تاجر حقیقی طبق ماده 576 ق.ت اختیاری است مگر در مواردی که قوه قضاییه ثبت آن را الزامی کند. اما ثبت شرکت lrmها lrmاعم از دولتی و غیر دولتی در دفتر ثبت شرکت lrmها lrmالزامی است.
نظر کاربران
